Hắc Lào Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu, Điều Trị & Phòng Ngừa

Hiểu hắc lào là gì, hắc lào có lây không; nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán, điều trị và kiêng gì. Tư vấn bởi TS.BS Hiền, da liễu trung ương.

Hắc Lào Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu, Chẩn Đoán, Điều Trị & Cách Phòng Ngừa

Chia sẻ bởi Tiến sĩ – Bác sĩ Hiền (Da liễu).  giúp bạn hiểu rõ hắc lào là gì, hắc lào có lây không, hắc lào là nấm gì, cách nhận biết – chữa trị – kiêng gì và phòng ngừa theo khuyến nghị chuyên khoa da liễu trung ương.

1) Hắc lào là gì? (Bệnh hắc lào là gì, bị hắc lào là gì)

Hắc lào (tên dân gian: lác đồng tiền, y học: nấm da – dermatophytosis/tinea) là bệnh da liễu do vi nấm tấn công lớp sừng của da, gây mảng đỏ hình vòng cung/đồng tiền, rìa bờ gồ – tróc vảy, ngứa từ vừa đến nhiều.
Tác nhân gây bệnh thuộc nhóm nấm sợi (dermatophytes), phổ biến nhất là 3 chi:

• Trichophyton
• Microsporum
• Epidermophyton

Tóm tắt: Hắc lào là nhiễm nấm da bề mặt, không phải giun/sán. Biểu hiện điển hình là mảng đỏ hình nhẫn, ngứa, lan dần nếu không điều trị.

2) Hắc lào có lây không?

Theo TSBs Hiền: Có. Đây là bệnh dễ lây qua 4 con đường:

1. Người ↔ người: tiếp xúc da – da, dùng chung khăn, quần áo, chăn ga.
2. Động vật ↔ người: mèo, chó, gia súc mắc nấm có thể lây sang người.
3. Môi trường/đồ vật ↔ người: sàn nhà ẩm, phòng tắm công cộng, phòng gym, ghế, thảm, lược, mũ bảo hiểm…
4. Đất ↔ người: tiếp xúc đất ẩm chứa nấm (làm vườn, đi chân trần).

Vì vậy, các biến thể câu hỏi “hắc lào có lây không?”, “bệnh hắc lào có lây không?”, “bị hắc lào có lây không?”, “hắc lào có bị lây không?”, “hắc lào lang ben có lây không?” đều có chung đáp án: có lây. Mức độ lây tăng khi da ẩm – bí – chà xát, vệ sinh kém, miễn dịch suy giảm.

3) Hắc lào là nấm gì?

Trong thực hành, trên 40 loài vi nấm có thể gây hắc lào, nhưng thường gặp nhất là:

• Trichophyton rubrum, T. mentagrophytes
• Microsporum canis (hay gặp khi lây từ mèo/chó)
• Epidermophyton floccosum

Các vi nấm này “thích” môi trường ẩm – ấm, bám vào keratin ở da – tóc – móng, ăn sừng, gây viêm, ngứa, tróc vảy.

4) Vì sao dễ bị hắc lào?

• Khí hậu nóng ẩm (nồm ẩm, mồ hôi nhiều).
• Vệ sinh cá nhân – môi trường kém, quần áo ẩm, giày tất kín bí.
• Tiếp xúc nguồn lây (người/động vật/đồ vật/đất).
• Hệ miễn dịch suy yếu: đái tháo đường, béo phì, HIV/AIDS; phụ nữ mang thai; dùng corticoid kéo dài.
• Thói quen sinh hoạt: tập gym, bơi lội, dùng chung khăn/áo; tắm xong không lau khô kỹ.

5) Dấu hiệu hắc lào: nhận biết sớm để trị dứt điểm

Giai đoạn đầu (1–3 tuần):

• Mảng đỏ – tróc vảy – ngứa khu trú, thường chưa rõ hình vòng.

Giai đoạn tiến triển:

• Mảng hình nhẫn/đồng tiền; bờ ngoài nhô cao, đóng vảy, có thể có mụn nước/mụn mủ rải rác ở rìa.
• Ngứa tăng khi nóng, mồ hôi, cọ sát.
• Lan rộng hoặc xuất hiện mảng mới nếu không điều trị.

Theo vị trí: Dấu hiệu bệnh hắc lào

Các biểu hiện trên da khi mắc bệnh hắc lào thường khá đặc trưng và dễ phân biệt với các bệnh da liễu khác. Chúng ta có thể nhận biết qua những biểu hiện trên da sau đây:

• Bệnh thường xuất hiện ở các kẽ da có nếp gấp lớn như nếp lằn mông, vùng thắt lưng quanh bụng, hai bên bẹn và cả những vùng kín.
• Dấu hiệu bắt đầu thường là một nốt đau nhỏ giống mụn rồi lan ra to dần, sau đó xuất hiện các mảng da màu đỏ hoặc nâu và sần sùi có vảy, đồng thời có viền xung quanh hình chiếc nhẫn màu đỏ sậm.
• Ngứa dữ dội và khó chịu là một trong những triệu chứng điển hình của bệnh hắc lào, đặc biệt là ở gần vị trí tổn thương. Triệu chứng này thường xuất hiện khi cơ thể ra mồ hôi.

Tuy nhiên, mỗi loại hắc lào trên các vị trí khác nhau sẽ có những đặc điểm khác nhau. Cụ thể như sau:

Hắc lào trên các vùng da thông thường (thân và tay chân)

Thuật ngữ ringworm hay hắc lào được sử dụng phổ biến nhất để chỉ nhiễm nấm ngoài da trên thân và tay chân. Khi mắc bệnh, người bệnh thường có biểu hiện nổi ban đỏ và ngứa.

Các tổn thương hình nhẫn thường xuất hiện trên vùng da hở ở cổ, thân và/hoặc tứ chi.

Hắc lào trên các vùng da thông thường (thân và tay chân)

Hắc lào trên da đầu

Hắc lào trên da đầu (tinea capitis) thường bao gồm các triệu chứng như rụng tóc, vùng da khô có vảy, mẩn đỏ và ngứa. Bệnh thường xuất hiện phổ biến ở trẻ em.

Hắc lào vùng háng

Hắc lào vùng háng (tinea cruris) dùng để chỉ nhiễm nấm ngoài da ở vùng da quanh háng, đùi trong và mông. Bệnh phổ biến nhất ở nam giới và trẻ vị thành niên.

Bệnh thường bắt đầu bằng một vết phát ban đỏ, nâu hoặc xám và gây ngứa vùng háng. Ngứa có thể tăng lên sau khi tập thể dục và có thể không cải thiện sau khi sử dụng thuốc bôi chống ngứa.

Hắc lào ở bàn chân

Bệnh hắc lào ở bàn chân (tinea pedis) thường xuất hiện ở những người có thói quen đi chân trần tại những nơi công cộng có nguy cơ lây lan và nhiễm trùng cao, chẳng hạn như phòng thay đồ, khu vực tắm chung và bể bơi.

Khi mắc bệnh, người bệnh sẽ nhận thấy da giữa các ngón chân trở nên khô và có vảy, nó có thể lan ra lòng bàn chân và gót chân của bạn. Các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Cảm giác ngứa, châm chích hoặc nóng rát.
• Phồng rộp da.
• Chân có mùi hôi.

Hắc lào ở bàn tay

Hắc lào ở bàn tay (tinea manuum) thường do chạm vào các vùng bị tổn thương do nấm trước đó, chẳng hạn như háng hoặc bàn chân của bạn.

Người bệnh có thể quan sát thấy các vết nứt sâu trên lòng bàn tay và da trở nên khô, có vảy. Nếu nhiễm trùng lan rộng, bạn có thể thấy các mảng hình vòng trên mu bàn tay.

Hắc lào vùng móng

Hắc lào vùng móng (tinea unguium) thường ảnh hưởng đến móng chân nhiều hơn móng tay, vì giày dép thường tạo môi trường ẩm thấp, đây là điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.

Móng bị ảnh hưởng có thể trở nên dày hơn hoặc đổi màu. Người bệnh còn có thể bị nứt móng hoặc trong trường hợp tệ hơn là móng rời hẳn khỏi ngón.

Hắc lào vùng râu

Bệnh hắc lào ở râu (tinea barbae) gây ảnh hưởng đến má, cằm và phần trên cổ của bạn và có thể gây ra các mảng hói. Biểu hiện của bệnh có thể trông giống như mụn trứng cá, viêm nang lông hoặc tình trạng da khác. Một số người cảm thấy mệt mỏi hoặc sưng hạch bạch huyết.

6) Biến chứng nếu điều trị sai hoặc chậm trễ

• Nhiễm khuẩn thứ phát: rỉ dịch, đau, sốt, hạch.
• Tăng sắc tố sau viêm (thâm), tồn tại nhiều tháng.
• Sẹo – rụng tóc vĩnh viễn (tinea capitis nặng).
• Majocchi granuloma (viêm hạt quanh nang lông do nấm ăn sâu – hiếm nhưng nặng).
• Bệnh kéo dài – lan rộng – lây cho người thân.

7) Chẩn đoán hắc lào: chuẩn chuyên khoa da liễu trung ương

• Khám lâm sàng & soi thương tổn.
• Soi tươi KOH: cạo nhẹ vảy da, nhỏ KOH, soi vi nấm (nhanh, rẻ, chính xác).
• Đèn Wood: một số chủng phát quang đặc trưng (không phải tất cả).
• Nuôi cấy nấm: xác định loài khi cần.
• Sinh thiết da: hiếm, chỉ định khi thương tổn không điển hình/cần phân biệt.

Khi nghi ngờ, bạn nên đến cơ sở uy tín: da liễu trung ương/bẹnh vien da lieu trung uong hoặc phòng khám chuyên khoa để được soi vi nấm – chẩn đoán đúng trước khi dùng thuốc.

8) Điều trị hắc lào hiệu quả (chuẩn phác đồ)

8.1. Thuốc bôi kháng nấm (thường dùng cho da thân – tay – chân – bẹn)

• Azole: clotrimazole, miconazole, ketoconazole, econazole…
• Allylamine: terbinafine, naftifine…
• Cách dùng: bôi phủ cả rìa + rộng hơn sang vùng da lành 1–2 cm, 2 lần/ngày, liên tục 2–4 tuần (hoặc theo chỉ định). Duy trì thêm 1–2 tuần sau khi sạch tổn thương để hạn chế tái phát.

8.2. Thuốc uống kháng nấm (khi lan rộng, tái phát, da đầu/móng)

• Terbinafine, itraconazole, fluconazole, griseofulvin (theo chỉ định).
• Thời gian: thường 2–6 tuần (da thân) và 1–3 tháng (da đầu/móng), tùy đáp ứng.
• Theo dõi: chức năng gan, tương tác thuốc khi cần.

8.3. Dầu gội/ hỗ trợ

• Da đầu: ketoconazole hoặc selenium sulfide.
• Vệ sinh – làm khô vùng tổn thương; khử khuẩn – sấy khô giày tất, mũ bảo hiểm.

8.4. Cực kỳ quan trọng – Tránh sai lầm với corticoid

• Không tự bôi kem trộn/corticoid lên tổn thương nấm: dễ gây “tinea incognito” (nấm bị che dấu), lan rộng, khó trị, dễ bội nhiễm.
• Chỉ dùng corticoid khi bác sĩ da liễu cân nhắc (ví dụ viêm rất mạnh, phối hợp ngắn ngày và luôn kèm kháng nấm).

9) Hắc lào kiêng gì? (Bị hắc lào kiêng những gì)

• Kiêng dùng chung khăn, quần áo, mũ bảo hiểm, lược, chăn ga.
• Kiêng đồ bó sát – ẩm – bí (jeans dày, quần lót chật).
• Kiêng gãi – chà xát làm rách da → tăng lây lan và bội nhiễm.
• Kiêng “kem trộn”/tự bôi corticoid, rượu thuốc.
• Hạn chế ngâm nước lâu, hồ bơi công cộng trong giai đoạn điều trị.
• Giặt nước nóng (≥ 60°C) khăn, đồ lót; phơi nắng/ sấy khô kỹ.

10) Cách phòng tránh hắc lào (hiệu quả – dễ làm)

1. Giữ da khô – thoáng: tắm xong lau khô, thay đồ ngay sau khi đổ mồ hôi; dùng phấn hút ẩm y khoa ở vùng kẽ/bẹn nếu cần.
2. Quần áo – tất – giày: cotton thấm hút; đổi tất mỗi ngày; sấy khô lót giày.
3. Vệ sinh cá nhân & môi trường: không đi chân trần ở phòng tắm công cộng; khử khuẩn sàn ẩm.
4. Không dùng chung đồ cá nhân.
5. Thú cưng: khám thú y định kỳ; điều trị nấm cho vật nuôi để cắt nguồn lây.
6. Tập gym/bơi: tắm ngay sau tập; giặt – sấy nóng đồ tập, khăn; không nằm trực tiếp lên thảm chung.

11) Khi nào cần đi khám?

• Tổn thương lan nhanh, ngứa nhiều, thất bại với thuốc bôi 1–2 tuần.
• Vị trí da đầu, móng, vùng mặt – bẹn.
• Nghi bội nhiễm: rỉ dịch, đau, sưng, sốt, nổi hạch.
• Phụ nữ mang thai, bệnh nền (đái tháo đường, suy giảm miễn dịch).

Hãy đến cơ sở da liễu trung ương/bẹnh vien da lieu trung uong hoặc phòng khám chuyên khoa để soi vi nấm – xác định loài – kê phác đồ đúng, giảm tái phát.

12) Hỏi nhanh – đáp gọn (FAQ SEO)

1. Hắc lào có lây không?
→ Có. Lây qua da – da, động vật – người, đồ vật – người, đất – người. Cần trị dứt điểm và cắt nguồn lây.

2. Hắc lào là gì? Bệnh hắc lào là gì? Bị hắc lào là gì?
→ Nhiễm nấm da (dermatophytes) gây mảng đỏ hình vòng, tróc vảy – ngứa.

3. Hắc lào là nấm gì?
→ Chủ yếu do Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton (trên 40 loài có thể gây bệnh).

4. Hắc lào kiêng gì?
→ Kiêng dùng chung đồ, đồ ẩm – bó, gãi – chà, kem trộn/corticoid; giặt nước nóng, phơi nắng – sấy khô.

5. Hắc lào có nguy hiểm không?
→ Thường không nguy hiểm tính mạng, nhưng dễ tái phát, lây lan, sẹo/thâm, rụng tóc nếu ở da đầu, biến dạng móng nếu ở móng. Điều trị sớm sẽ nhanh khỏi – ít biến chứng.

6. Hắc lào lang ben có lây không?
→ Cả hắc lào (dermatophytes) và lang ben (Malassezia) đều có thể lây lan trong điều kiện thuận lợi (ẩm – nóng – tiếp xúc). Cần chẩn đoán phân biệt để điều trị đúng thuốc.

13) Lời khuyên của Tiến sĩ – Bác sĩ Hiền

• Hắc lào dễ lây – dễ tái phát, nhưng điều trị dứt điểm được nếu chẩn đoán đúng và tuân thủ phác đồ.
• Đừng bôi corticoid đơn thuần lên thương tổn nấm. Khi cần, bác sĩ sẽ phối hợp rất ngắn ngày và luôn kèm thuốc kháng nấm.
• Điều trị đủ thời gian và vệ sinh – cắt nguồn lây là chìa khóa chống tái phát.

Thăm khám – Soi nấm – Điều trị chuẩn

Nếu bạn nghi ngờ hắc lào, hãy đến cơ sở da liễu trung ương/bẹnh vien da lieu trung uong hoặc phòng khám chuyên khoa để được:

• Soi tươi KOH/đèn Wood/nuôi cấy (khi cần).
• Phác đồ chuẩn hóa theo vị trí – mức độ – cơ địa.
• Hướng dẫn vệ sinh – phòng lây cho gia đình.