Nhiễm Corticoid: Nguyên Nhân, Biểu Hiện Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Nhiễm corticoid là gì? Bác sĩ Hiền chia sẻ nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và cách điều trị nhiễm corticoid hiệu quả, an toàn cho da.

Nhiễm Corticoid Là Gì?

Corticoid dùng tại chỗ là một phương pháp điều trị, có từ những năm 1950, rất phổ biến trong các bệnh da liễu. Mặc dù tác dụng phụ corticoid đã được biết từ lâu như teo da, giãn mạch, bội nhiễm nấm..., nhưng gần đây tình trạng nghiện corticoid tại chỗ ngày càng được nhắc đến nhiều. Tuy nhiên, chưa có một thống nhất rõ ràng về định nghĩa, dấu hiệu lâm sàng của nghiện corticoid bôi. Tình trạng nghiện corticoid bôi là một tình trạng khó điều trị, cần phòng tránh và quản lý lâu dài.

Nghiện corticoid bôi được định nghĩa là tình trạng tổn thương da mới xuất hiện khi ngừng corticoid bôi. Tổn thương da mới có thể nặng hơn hoặc hình thái khác so với tổn thương da ban đầu. Ngoài ra, có thể kèm theo các vấn đề về tâm lý.

Tuy nhiên, đằng sau tác dụng thần kỳ ấy là một nguy cơ không nhỏ: nhiễm corticoid hay còn gọi là “nghiện corticoid bôi tại chỗ”. Đây là một tình trạng ngày càng được nhắc đến nhiều trong y văn, nhất là khi người bệnh tự ý dùng thuốc không đúng cách hoặc lạm dụng kéo dài.

Vậy nhiễm corticoid là gì? ????

Nhiễm corticoid là hiện tượng tổn thương da mới xuất hiện sau khi ngừng bôi corticoid, những tổn thương này có thể nặng hơn hoặc khác hoàn toàn so với bệnh lý ban đầu. Bệnh nhân thường kèm theo cảm giác bỏng rát, ngứa châm chích, mất ngủ, thậm chí trầm cảm. Đây là một tình trạng khó điều trị, cần sự kiên nhẫn và quản lý lâu dài.

Da nhiễm corticoid là gì? Da nhiễm corticoid là tình trạng viêm da do sử dụng mỹ phẩm, thuốc bôi da chứa corticoid trong thời gian dài. Viêm da do corticoid có biểu hiện gồm: đỏ da, bong tróc, nổi mụn, teo da, nhiễm trùng… làm mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh.

Trong thực hành lâm sàng tại các cơ sở uy tín như bv da lieu trung uong hay các phòng khám chuyên khoa da liễu gần đây, số lượng bệnh nhân bị da nhiễm corticoid ngày càng nhiều, đặc biệt ở nữ giới và tại các vị trí da mỏng như mặt, cổ, vùng sinh dục.

Nguyên Nhân Và Yếu Tố Nguy Cơ Khiến Da Nhiễm Corticoid

Theo Bác sĩ Hiền, Trưởng phòng khám greenforest, Không phải ai dùng corticoid cũng sẽ bị nhiễm, tuy nhiên có những yếu tố làm tăng nguy cơ này:

• Lạm dụng thuốc kéo dài: sử dụng corticoid trên 2 tháng liên tục.
• Cường độ thuốc mạnh: dùng loại corticoid trung bình đến mạnh.
• Tần suất bôi nhiều lần trong ngày: trên 1 lần/ngày.
• Vùng da nhạy cảm: mặt, vùng sinh dục – nơi có lớp sừng mỏng, dễ thấm thuốc.
• Bệnh da nền: viêm da cơ địa, trứng cá, trứng cá đỏ, viêm da quanh miệng.

Khi kết hợp nhiều yếu tố trên, nguy cơ bị da nhiễm corticoid tăng lên rõ rệt.

 

Biểu Hiện Lâm Sàng Của Nhiễm Corticoid

Triệu chứng thường xuất hiện vài ngày đến vài tuần sau khi ngừng corticoid.

Triệu chứng cơ năng:

• Ngứa dữ dội
• Cảm giác châm chích, bỏng rát
• Đau rát vùng da tổn thương
• Mất ngủ, khó chịu, dễ dẫn đến stress hoặc trầm cảm

Tổn thương da:

• Ban đỏ, phù nề
• Sẩn mụn mủ dạng trứng cá đỏ
• Da bong vảy, tiết dịch
• Tổn thương có thể lan ra cả vùng không từng bôi corticoid

???? Một nghiên cứu trên hơn 1000 bệnh nhân cho thấy:

• 99% tổn thương gặp ở mặt và vùng sinh dục
• 81% bệnh nhân là phụ nữ
• 65,5% có cảm giác châm chích, bỏng rát
• 92,3% bị đỏ da

Một số dấu hiệu đặc trưng:

• Dấu hiệu tay áo đỏ (Red sleeve sign): ban đỏ ở cẳng tay, cẳng chân, ranh giới rõ rệt.
• Nếp nhăn con voi (Elephant wrinkles): da dày, giảm đàn hồi, thường ở các mặt duỗi.
• Dấu hiệu đèn pha (Headlight sign): mũi và quanh mũi không bị, trong khi má – tai bị đỏ lan tỏa.

Ngoài ra, có thể kèm teo da, giãn mạch, rậm lông, bội nhiễm nấm – những hậu quả quen thuộc của việc lạm dụng corticoid lâu dài.

Các Giai Đoạn Của Nhiễm Corticoid

1. Giai đoạn 1: đỏ da cấp tính, phù nề, chảy dịch ngay sau khi ngừng thuốc.
2. Giai đoạn 2: bong vảy, khô, ngứa.
3. Giai đoạn 3: da bắt đầu phục hồi nhưng rất nhạy cảm, dễ bùng phát khi gặp kích thích nhỏ.
4. Giai đoạn 4: hồi phục hoàn toàn, có thể mất vài tuần đến vài năm.

Dựa vào biểu hiện, có thể chia thành:

• Thể ban đỏ phù nề: thường ở bệnh nhân dị ứng cơ địa.
• Thể sẩn mụn mủ: thường ở bệnh nhân dùng corticoid để trị trứng cá, nám, sắc tố.

Chẩn Đoán Và Chẩn Đoán Phân Biệt

Bác sĩ Hiền Để xác định bệnh nhân có thật sự bị nhiễm corticoid hay không, bác sĩ sẽ dựa vào:

• Tiền sử dùng corticoid trung bình – mạnh, kéo dài.
• Xuất hiện tổn thương da mới vài ngày – vài tuần sau khi ngừng thuốc.
• Tổn thương nặng hơn hoặc lan rộng ra vùng da khác.
• Các triệu chứng tự thoái triển sau một thời gian ngừng hẳn corticoid.

Cần phân biệt với:

• Bệnh da viêm trở nặng
• Viêm da tiếp xúc dị ứng
• Trứng cá đỏ
• Lupus ban đỏ hệ thống

???? Xét nghiệm mô bệnh học không đặc hiệu nên ít có giá trị chẩn đoán. Trong một số trường hợp, test áp da có thể giúp phân biệt với viêm da tiếp xúc dị ứng.

Điều Trị Nhiễm Corticoid

Đây là một hành trình lâu dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn. Nguyên tắc quan trọng nhất là giảm dần và cắt hẳn corticoid.

Các biện pháp điều trị:

• Giảm dần corticoid, sau đó ngưng hẳn.
• Dưỡng ẩm da thường xuyên, phục hồi hàng rào bảo vệ da.
• Thuốc thay thế: tacrolimus, pimecrolimus (ức chế calcineurin), crisaborol…
• Liệu pháp ánh sáng: trong một số trường hợp đặc biệt.
• Kháng sinh nhóm cyclin, cyclosporin, dupilumab theo chỉ định bác sĩ.
• Điều chỉnh lối sống: giảm stress, hạn chế chất kích thích.
• Hỗ trợ tâm lý: an thần, kháng histamin để giảm ngứa và lo âu.

Tiên Lượng

• Khoảng 76,7% bệnh nhân cải thiện trong vòng 3 tháng sau khi ngừng corticoid.
• 5% có thể kéo dài trên 1 năm, thậm chí trên 5 năm.
• Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách tại cơ sở uy tín như bv da lieu trung uong hoặc phòng khám chuyên khoa da liễu gần đây, da sẽ phục hồi tốt và hạn chế sẹo, biến chứng.

Hiện Tượng “Sợ Corticoid”

Một mặt khác của câu chuyện là corticoid phobia – tình trạng bệnh nhân quá sợ hãi corticoid, dẫn đến không tuân thủ điều trị dù thuốc được kê đúng chỉ định. Điều này khiến bệnh da khó kiểm soát, tái phát nhiều lần, mất nhiều thời gian và chi phí.

???? Vì vậy, điều quan trọng là hiểu đúng về corticoid: đây là thuốc quý nếu dùng đúng cách, nhưng sẽ gây hại nếu lạm dụng.

Cách phòng ngừa da nhiễm corticoid

Để biết loại thuốc đang sử dụng có chứa corticoid không, cần lưu ý các điều sau:

• Kiểm tra thông tin trong tờ hướng dẫn sử dụng đi kèm, tại mục “các đặc tính dược lý” hoặc “dược động học”. Một số nhà sản xuất có thể dùng tên gọi glucocorticoid hoặc corticosteroid hoặc steroid thay cho corticoid.
• Các hoạt chất phổ biến chứa corticoid: Betamethasone Valerate, Betamethasone Dipropionate, Clobetasone Butyrate, Hydrocortisone Acetate, Triamcinolone Acetonide, Fluocinolone Acetonide, Mometasone Furoate .

Để phòng tránh mỹ phẩm chứa Corticoid cần nắm các thông tin như:

• Thận trọng trước những lời quảng cáo mỹ phẩm như: da láng mịn, căng bóng chỉ sau 1 lần sử dụng; làm mờ nám nhanh chóng chỉ sau vài ngày; nếp nhăn biến mất sau 7 – 10 ngày dùng…
• Nói “không” với sản phẩm không rõ nguồn gốc, không nhãn hiệu hoặc nhãn hiệu in thông tin mập mờ.

• Tuân thủ chỉ định bác sĩ, không tự ý mua thuốc bôi chứa corticoid.
• Không lạm dụng để làm trắng da, trị mụn, trị nám nhanh chóng.
• Tìm đến cơ sở uy tín như bv da lieu trung uong hoặc phòng khám da liễu gần đây để được khám và tư vấn.
• Trang bị kiến thức đúng: hiểu corticoid là gì, biết rõ lợi ích và tác hại của thuốc.

Kết Luận

Nhiễm corticoid là một tình trạng da liễu phức tạp, khó điều trị nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu người bệnh hiểu đúng và tuân thủ chỉ định. Với vai trò của mình, Bác sĩ Hiền luôn khuyên bệnh nhân:

• Đừng quá lo lắng hay sợ hãi, nhưng cũng tuyệt đối không được lạm dụng corticoid.
• Nếu có dấu hiệu nghi ngờ da nhiễm corticoid, hãy đến ngay cơ sở chuyên khoa da liễu gần đây hoặc bv da lieu trung uong để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

???? Hãy nhớ rằng, chăm sóc da đúng cách không chỉ giúp phục hồi vẻ đẹp tự nhiên mà còn bảo vệ sức khỏe toàn diện cho chính bạn.