Mày Đay Do Lạnh – Cảnh Báo Và Cách Phòng Tránh Hiệu Quả

Mày đay do lạnh là phản ứng nguy hiểm khi thời tiết lạnh ẩm. Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách trị mày đay an toàn, hiệu quả.

Mày Đay Vật Lý Do Lạnh (Phong Hàn Thấp) – Cảnh Báo Nguy Cơ Trong Mùa Lạnh Ẩm 2025

1. Giới Thiệu Sơ Lược Về Bệnh Lý

Theo da liễu gần đây: Trong mùa lạnh ẩm năm 2025, thời tiết thất thường với độ ẩm cao và nhiệt độ giảm sâu khiến nhiều người phải đối mặt với tình trạng mày đay do lạnh – hay còn gọi là mày đay vật lý, phong hàn thấp trong y học cổ truyền. Đây không chỉ là phản ứng da tạm thời, mà nếu không được nhận biết và xử trí đúng cách, có thể dẫn đến phản ứng toàn thân nguy hiểm như tụt huyết áp, khó thở, thậm chí sốc phản vệ. Khi người bệnh nổi mề đay nhưng không được điều trị sẽ đối diện nguy cơ phù mao mạch dị ứng: sưng phù mặt, mi mắt, môi, lưỡi hoặc cổ họng (các mô lỏng); nguy hiểm nhất là sưng họng gây bít tắt đường thở và dẫn đến tử vong trong vòng 4 phút nếu không cấp cứu kịp để giải phóng đường thở.

Theo Bác sĩ Da liễu Hiền, chuyên khoa tại bẹnh vien da lieu trung uong, mày đay là một trong những bệnh da liễu thường gặp nhất vào mùa đông – xuân, chiếm tới 15–20% số ca khám dị ứng da. Bệnh gây ra nổi mẩn đỏ, sưng phù và ngứa dữ dội khi da tiếp xúc với nhiệt độ thấp hoặc gió lạnh. Mề đay (mày đay) là một trong những bệnh da liễu phổ biến, với khoảng 10% – 20% dân số thế giới mắc bệnh. Phần lớn, các trường hợp mắc mề đay đều có xu hướng thuyên giảm trong vòng 6 tuần, chỉ có 5% trường hợp bệnh kéo dài hay tái đi tái lại.

Trong y học hiện đại, tình trạng này được gọi là cold urticaria – phản ứng quá mẫn của da khi tiếp xúc với lạnh. Còn trong y học cổ truyền, nguyên nhân được cho là phong hàn thấp xâm nhập, làm khí huyết ứ trệ, gây ngứa ngáy và sẩn phù.

Mày đay do lạnh không chỉ là bệnh ngoài da, mà còn là lời cảnh báo của cơ thể về sự rối loạn trong cơ chế miễn dịch và tuần hoàn máu.

Nổi mề đay có bao nhiêu loại? Có 2 loại mề đay:

1. Mề đay cấp tính:

• Tình trạng phát ban kéo dài dưới 6 tuần. Bệnh xuất hiện đột ngột, các nốt sần có thể tập trung ở một số vùng da hoặc lan rộng toàn thân. 10% trường hợp mề đay cấp tính gây phù mạch (tình trạng sưng sâu bên trong da ở niêm mạc da khiến da chuyển sang màu đỏ và căng phồng) gây ngứa, đau. Nếu được điều trị đúng cách, phù mạch sẽ được cải thiện sau 72 giờ.
• Nói chung người bệnh mề đay cấp tính, nếu được điều trị và chăm sóc đúng cách sẽ sớm cải thiện. Thế nhưng, nhiều người bệnh chủ quan không điều trị, để tình trạng tổn thương kéo dài và chuyển sang giai đoạn mạn tính.

2. Mề đay mạn tính:

• Tình trạng tổn thương da kéo dài hơn 6 tuần, đặc trưng với biểu hiện phát ban, nổi sẩn ngứa có màu hồng, đỏ hay trắng nhạt trên da. Người bệnh bị ngứa, nóng rát, khó chịu. Mề đay mạn tính ngoài gây tổn thương trên da còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần và chất lượng cuộc sống.
• Tuy nhiên, bệnh mề đay mạn tính lại kéo dài dai dẳng và tái phát liên tục làm thay đổi màu sắc da (mề đay sắc tố), ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, giấc ngủ, ngoại hình khiến người bệnh tự ti giao tiếp.
• Mề đay mạn tính thường đáp ứng kém với các giải pháp điều trị. Bệnh dù không gây nguy hiểm ngay lập tức nhưng nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách dễ gây ra các biến chứng: chàm hóa, tăng sắc tố da (sạm da) và làm tăng nguy cơ mắc thêm các bệnh dị ứng khác. Ngoài ra, mề đay mạn tính có thể ảnh hưởng đến các cơ quan hô hấp và tiêu hóa dẫn đến khó thở, đau nhức cơ, nôn mửa, tiêu chảy…

2. Nguyên Nhân Gây Nổi Mày Đay Do Lạnh

Hiện tượng nổi mày đay xuất hiện khi các tế bào mast (dưỡng bào) trong da phóng thích histamin và nhiều chất trung gian gây viêm khác để phản ứng lại với yếu tố nhiệt độ thấp. Kết quả là vùng da bị đỏ, sưng và ngứa rát dữ dội.

Một số nguyên nhân chính gây bệnh bao gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp với lạnh: tắm nước lạnh, ngâm tay chân vào nước đá, hoặc ra ngoài khi trời lạnh mà không bảo vệ da.
• Thay đổi nhiệt độ đột ngột: từ phòng ấm ra môi trường lạnh hoặc ngược lại.
• Cơ địa dị ứng: người từng bị mày đay dị ứng, viêm mũi dị ứng, hen suyễn hoặc viêm tuyến giáp tự miễn.
• Yếu tố di truyền và miễn dịch: hệ miễn dịch phản ứng quá mức, làm tăng tính nhạy cảm của da với các tác nhân bên ngoài.
• Theo y học cổ truyền: phong hàn thấp xâm nhập, khí huyết không lưu thông, gây ngứa, nổi sẩn và khó chịu.

Đặc biệt, khi thời tiết ẩm lạnh kéo dài, tình trạng bị mày đay có thể tái phát nhiều lần, chuyển thành mày đay mạn tính, khiến người bệnh mệt mỏi, mất ngủ, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tinh thần.

3. Triệu Chứng Nhận Biết Mày Đay Do Lạnh

Những người bị mày đay thường dễ nhận ra các dấu hiệu sau chỉ sau vài phút tiếp xúc với lạnh:

• Da nổi sẩn phù đỏ, ngứa rát, đôi khi kèm cảm giác nóng bỏng.
• Môi, mí mắt hoặc tay chân sưng phù nhẹ.
• Da tái nhợt, lạnh buốt, nhất là khi tiếp xúc với nước lạnh hoặc gió lạnh thổi trực tiếp.
• Trong trường hợp nặng: người bệnh có thể choáng, tụt huyết áp, khó thở, hoặc cảm giác châm chích khắp cơ thể khi tắm hoặc bơi trong nước lạnh.
• Triệu chứng thường giảm khi cơ thể ấm lên, nhưng rất dễ tái phát nếu gặp lại lạnh.

Điều đáng lo ngại là nhiều người cho rằng đây chỉ là “dị ứng nhẹ” và tự mua thuốc uống, trong khi không biết rằng mày đay viêm mạch hoặc mày đay mạn tính tự miễn có thể là biểu hiện của rối loạn miễn dịch nghiêm trọng.

4. Nguyên Nhân Nổi Mày Đay Theo Mùa – Vì Sao Mùa Đông Dễ Bị Hơn?

Thời tiết mùa đông – xuân ở miền Bắc thường lạnh ẩm, nhiệt độ thay đổi đột ngột. Lúc này, da và mạch máu phản ứng mạnh hơn với kích thích lạnh, dẫn đến dị ứng mày đay.

Ngoài ra, việc ăn uống thiếu chất dinh dưỡng, ngủ không đủ giấc, hoặc stress kéo dài cũng làm giảm sức đề kháng da, khiến tình trạng nặng thêm.

Nguyên nhân nổi mày đay vào mùa này còn đến từ viêm nhiễm mãn tính, bệnh tuyến giáp, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, hoặc tác dụng phụ của thuốc kháng sinh, giảm đau.

Vì vậy, không nên xem nhẹ tình trạng ngứa mày đay, đặc biệt nếu xuất hiện thường xuyên hoặc kèm khó thở, mệt mỏi.

5. Cách Xử Trí Và Điều Trị Mày Đay Do Lạnh

Giữ Ấm Cơ Thể

• Mặc đủ ấm, nhất là vùng cổ, tay, chân, tai và bụng.
• Không ra ngoài khi trời lạnh đột ngột sau khi tắm hoặc vận động mạnh.
• Tránh tắm nước lạnh, nên dùng nước ấm nhẹ (35–37°C).

Chăm Sóc Da

• Dưỡng ẩm mỗi ngày bằng kem không chứa hương liệu, giúp tăng sức đề kháng cho da.
• Hạn chế dùng xà phòng có độ tẩy mạnh.
• Khi da bị ngứa, không gãi mạnh, có thể chườm ấm nhẹ vùng ngứa để giảm kích ứng.

Điều Trị Y Khoa

Theo phác đồ điều trị mày đay Bộ Y tế, phương pháp hiện nay bao gồm:

1. Thuốc kháng histamin H1 thế hệ mới (như loratadin, cetirizin, fexofenadin) – giảm ngứa, hạn chế sẩn phù.
2. Thuốc kháng histamin H2 hoặc corticoid ngắn ngày – dùng khi phản ứng mạnh hoặc lan rộng.
3. Thuốc điều hòa miễn dịch (như omalizumab, cyclosporin) – chỉ định trong mày đay mạn tính kháng trị.
4. Điều trị nguyên nhân kết hợp: kiểm soát bệnh tuyến giáp, viêm nhiễm, rối loạn miễn dịch.

Tuyệt đối không tự ý mua thuốc bôi chứa corticoid vì dễ gây mỏng da, giãn mạch và lệ thuộc thuốc.

6. Cách Trị Mày Đay Tại Nhà Hiệu Quả

Bác sĩ Hiền gợi ý một số mẹo đơn giản giúp giảm ngứa và phòng tái phát:

• Uống nhiều nước ấm, giúp lưu thông khí huyết.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây chứa vitamin C, E để tăng sức đề kháng.
• Uống trà gừng, mật ong ấm giúp làm ấm cơ thể, giảm phong hàn.
• Duy trì thói quen tập thể dục nhẹ mỗi sáng, tránh để cơ thể nhiễm lạnh.
• Tránh rượu, bia, hải sản, đồ cay nóng vì dễ làm phản ứng dị ứng mạnh hơn.

7. Bị Mày Đay Có Cần Kiêng Gió Không?

Một thắc mắc thường gặp là bị mày đay kiêng gió không?
Câu trả lời là có – nhưng phải đúng cách. Người bệnh nên tránh gió lạnh, gió mạnh, đặc biệt sau khi tắm hoặc ra khỏi phòng điều hòa. Tuy nhiên, không nên bịt kín hoàn toàn, vì da cần hô hấp và thoáng khí nhẹ để phục hồi tốt hơn.

Do đó, kiêng gió lạnh, giữ ấm hợp lý, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng chính là “bộ ba” giúp hạn chế tái phát mày đay trong mùa đông.

8. Khi Nào Cần Đi Khám Tại Cơ Sở Da Liễu Trung Ương?

Khi có các dấu hiệu sau, người bệnh nên đến da liễu trung ương hoặc các phòng khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị an toàn:

• Ngứa toàn thân kéo dài trên 6 tuần (nghi ngờ mày đay mạn tính).
• Xuất hiện sưng môi, mí mắt, hoặc khó thở, choáng váng.
• Dùng thuốc kháng histamin không cải thiện.
• Nghi ngờ mày đay viêm mạch hoặc bệnh nền miễn dịch kèm theo.

Tại bẹnh vien da lieu trung uong, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu, test lạnh (cold stimulation test), và hướng dẫn điều trị theo từng thể bệnh cụ thể. Việc thăm khám sớm giúp ngăn biến chứng, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống đáng kể.

9. Kết Luận – Lời Khuyên Từ Bác Sĩ Hiền

Mày đay do lạnh là phản ứng cảnh báo của cơ thể khi bị tác động bởi thời tiết lạnh ẩm. Dù có thể chỉ là biểu hiện da liễu nhẹ, nhưng trong nhiều trường hợp, nó là tín hiệu sớm của rối loạn miễn dịch hoặc phản ứng dị ứng nặng.

Vì vậy, trong mùa lạnh ẩm 2025, Bác sĩ Hiền khuyến cáo cô bác anh chị: Mày đay do lạnh không chỉ là phản ứng da tạm thời mà có thể gây nguy hiểm nếu không được nhận biết và phòng tránh đúng cách. Trong mùa lạnh ẩm 2025, Bác sĩ Da liễu khuyến cáo người dân chủ động giữ ấm, hạn chế tiếp xúc với gió lạnh, ăn uống đầy đủ dưỡng chất và tránh tự ý dùng thuốc không rõ nguồn gốc. Khi xuất hiện các biểu hiện nghi ngờ, hãy đến khám tại Bệnh viện Da liễu để được tư vấn, chẩn đoán và điều trị an toàn, kịp thời. Chăm sóc tốt làn da và giữ ấm cơ thể chính là cách bảo vệ sức khỏe của bạn trong mùa lạnh sắp tới.